موسیقی راک پس از انقلاب

موسیقی راک در ایران پس از انقلاب اسلامی

با وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، موسیقی راک در زمره‌ی سبک‌های ممنوع قرار گرفت. بسیاری از خوانندگان این سبک که تصمیم به ماندن در کشور داشتند، عملاً از هرگونه فعالیت هنری بازماندند. تا اوایل دهه ۱۳۷۰، اثری از تولید رسمی موسیقی راک در ایران دیده نمی‌شد. تنها گروهی که در همان سال‌ها به خلق آثار راک می‌پرداخت، گروه هنری کوچ بود که در آمریکا فعالیت می‌کرد. ترک‌های این گروه به‌سختی به دست مخاطبان داخل ایران می‌رسید و پخش عمومی نداشتند.

بازگشت راک در سایه‌ی اصلاحات (اواخر دهه ۱۳۷۰)

پس از حدود دو دهه سکوت، با آغاز دولت اصلاحات در اواخر دهه ۷۰، روزنه‌هایی برای موسیقی راک گشوده شد. در این دوره، برای نخستین‌بار پس از انقلاب، امکان صدور مجوز برای ضبط و انتشار موسیقی در سبک‌های پاپ و راک فراهم شد. از این مقطع به‌عنوان دوران پیشا-طلایی موسیقی پاپ و بازگشت تدریجی راک یاد می‌شود.

در کنار چند گروه رسمی، بسیاری از هنرمندان راک ناچار به فعالیت در فضای زیرزمینی شدند. در آن دوران، به‌دلیل فقدان آگاهی عمومی، گروه‌های راک گاه با برچسب‌هایی چون “شیطان‌پرست” مواجه می‌شدند. همین تلقی منفی باعث شد که مسئولان فرهنگی، راک را به‌صورت مستقل به رسمیت نشناسند و آن را زیرمجموعه‌ای از موسیقی پاپ تلقی کنند. در نتیجه، برگزاری کنسرت به‌نام موسیقی راک مجاز نبود و هنرمندان این سبک اغلب در قالب برنامه‌های پاپ اجرا می‌کردند.

دهه ۱۳۸۰؛ تولد هویت مستقل راک ایرانی

با گذر زمان و آشنایی بیشتر جامعه با موسیقی راک و مشتقات آن نظیر هوی متال، این سبک در میان جوانان محبوبیت چشمگیری یافت. فروش سی‌دی‌های موسیقی در کنار خیابان‌ها، و علاقه‌ی نسل جدید به راک، آغازگر فصلی تازه برای این ژانر بود.

در دهه ۱۳۸۰، فرهنگ پوشش، رفتار، و دیدگاه طرفداران جهانی راک به‌تدریج در میان جوانان ایرانی نفوذ کرد. این دهه را می‌توان دوره‌ی طلایی راک ایرانی نامید؛ دورانی که در آن گروه‌های مختلفی شکل گرفتند و راک به‌عنوان یک جریان جدی فرهنگی میان جوانان مطرح شد.

کنسرت‌های زیرزمینی متعددی در این سال‌ها برگزار شد و برخی از هنرمندان موفق شدند با دریافت مجوز، اجراهایی قانونی نیز در کشور داشته باشند که با استقبال گسترده‌ی مخاطبان همراه بود.

دهه ۱۳۹۰؛ نوآوری، تنوع و بومی‌سازی

با ورود به دهه ۱۳۹۰ و گسترش دسترسی عمومی به اینترنت و تلفن‌های هوشمند، فصل تازه‌ای در تاریخ راک ایران آغاز شد. آگاهی هنرمندان از زیرسبک‌های مختلف راک، امکان شنیدن نمونه آثار جهانی و مطالعه‌ی مقالات تخصصی، باعث تحول چشمگیری در شیوه‌ی ساخت و اجرای موسیقی راک ایرانی شد.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این دوره، ادغام موسیقی راک با عناصر بومی و سنتی ایران بود. استفاده از سازهای ایرانی، گویش‌ها و لهجه‌های محلی، تکه‌کلام‌های عامیانه، و ترکیب ساختارهای موسیقی نواحی با فرم‌های راک، باعث شکل‌گیری طیفی متنوع از آثار شد که امروز تحت عنوان “راک ایرانی” شناخته می‌شوند.

این روند موجب شد دایرکتوری گسترده‌ای از آثار نوآورانه شکل بگیرد که هم از نظر محتوا و هم فرم، هویتی مستقل از راک غربی داشتند و صدای تازه‌ای را در فضای موسیقی کشور خلق کردند.

نویسنده: رامتین بابایی

بازنگری و ویرایش: ایمان هژبر

تابستان۱۴۰۴