گناهکاران یا نجات‌یافتگان

موسیقی بلوز، ایمان، و تعصب در آینهٔ فیلم Sinners (2025)

فیلم سینمایی «Sinners» محصول سال ۲۰۲۵ به کارگردانی رایان کوگلر، اثری‌ست تلفیقی از وحشت گوتیک، موسیقی جز و بلوز، و درامی تاریخی با زمینه‌ای عمیق از تقابل دین و موسیقی. داستان فیلم در دل جنوب آمریکا، دهه ۱۹۳۰ می‌گذرد؛ جایی که دو برادر دوقلو پس از بازگشت از جنگ جهانی اول، تصمیم می‌گیرند یک جیوک جوینت (Juke Joint) راه‌اندازی کنند. اما در دل این تصمیم، درگیری با نیروهای تاریکی، خون‌آشامان، تعصب نژادی و مذهبی، و قدرت تسکین‌بخش موسیقی آغاز می‌شود.

این مقاله تلاشی‌ست برای نگاه عمیق به مضمون فیلم «Sinners» و پیوند آن با وضعیت فرهنگی امروز جوامعی که هنوز موسیقی را گناه می‌دانند. همچنین به بررسی ریشه‌های موسیقی جز و بلوز، خاستگاه آن در تاریخ سیاه‌پوستان آمریکا و قدرت موسیقی به‌عنوان زبان مقاومت خواهیم پرداخت.

روایت فیلم و تقابل ایمان و موسیقی

در «Sinners»، بازگشت Smoke و Stack، دو برادر سیاه‌پوست، به زادگاهشان با هدف راه‌اندازی یک فضای فرهنگی—محل موسیقی و شادی برای جامعه خودشان—با مقاومت شدید مذهبیون و نیروهای تاریک همراه می‌شود. در نگاه برخی ساکنان سفیدپوست شهر، موسیقی بلوز با ریشه در فرهنگ آفریقایی، هم‌سنگ گناه و فساد است. تعصب مذهبی، که به شکل کشیشانی تندرو و نهادهای مذهبی خودخوانده تصویر شده، این موسیقی را «صدای شیطان» می‌خواند. اما در بطن فیلم، همین موسیقی است که جان می‌بخشد، خاطرات را زنده می‌کند و راهی برای رهایی از تاریکی‌های بیرونی و درونی می‌گشاید.

پشت صحنهٔ تاریخی موسیقی بلوز و جز

برای درک بهتر پیام فیلم، باید نگاهی به تاریخ موسیقی بلوز بیندازیم. بلوز زادهٔ درد و رنج سیاه‌پوستانی بود که از قاره آفریقا ربوده شدند و در مزارع پنبه جنوب آمریکا زندگی می‌کردند. آوازهای مزرعه، spirituals، و eventually بلوز، بازتابی از ستم، تنهایی، امید و مقاومت آن‌ها بود.

بلوز نخستین زبانی بود که بردگان سابق با آن سخن گفتند؛ نه با کلمات، بلکه با احساس. سپس جز، به‌عنوان فرزند بلوز، از دل نیواورلئان برآمد. با هنرمندانی مانند لویی آرمسترانگ، بیسی اسمیت، و بیلی هالیدی، این موسیقی به نمادی از آزادی و خلاقیت بدل شد. اما همواره، کلیساها و جریان‌های محافظه‌کار در تلاش بودند تا این موسیقی را محدود یا سرکوب کنند. «صدای شیطان» نامی بود که بارها بر آن نهاده شد.

تحلیل موسیقی متن فیلم Sinners

موسیقی متن «Sinners» به قلم لودویگ گورانسون، آمیخته‌ای‌ست از بلوز سنتی، نغمه‌های دلتا، و فضاسازی سینمایی مدرن. سازهایی مانند گیتار اسلاید، پیانوی قدیمی، ترومپت، و پرکاشن آفریقایی به‌گونه‌ای استفاده شده‌اند که نه‌تنها فضای تاریخی دهه ۳۰ را زنده کنند، بلکه بار روانی و معنوی روایت را تقویت کنند.

در سکانس‌هایی کلیدی، موسیقی به‌جای دیالوگ عمل می‌کند؛ مثلاً در صحنه‌ای که برادران در تاریکی می‌نوازند تا سایهٔ وحشت را از تن جامعه بزدایند، ملودی‌ها حرف می‌زنند. موسیقی، گذشتهٔ آن‌ها را زنده می‌کند، میان آن‌ها و درگذشتگان پیوند ایجاد می‌کند، و مهم‌تر از همه، امید را در دل شنونده می‌کارد.

تعصب مذهبی و شیطان‌انگاری موسیقی: گذشته‌ای که هنوز جاری‌ست

اگرچه داستان فیلم در دهه ۱۹۳۰ رخ می‌دهد، اما پیام آن به‌شدت با وضعیت امروز هم‌خوان است. در بسیاری از جوامع مذهبی امروز، از جمله ایران، هنوز هم موسیقی در محاق سوءظن و گناه‌انگاری قرار دارد. نواختن گیتار، برگزاری کنسرت، یا حتی شنیدن صدای ساز در فضاهای عمومی، با اتهام «انحراف» یا «لهو و لعب» روبه‌روست.

این نگاه متعصبانه، شباهت تلخی با روایت فیلم دارد؛ گویی تعصب، یک نیروی فراتر از زمان و مکان است که همواره در تلاش برای خاموش‌کردن صدای سازها، صدای انسان‌ها و در نهایت صدای آزادی‌ست. اما همان‌طور که فیلم نشان می‌دهد، این موسیقی است که در نهایت می‌ماند و ظلم، در تاریکی فرومی‌رود.

جوان امروز: میان ایمان و موسیقی

جوانان—چه در آمریکا دهه ۳۰ و چه در ایران امروز—در کشاکش میان ایمان و موسیقی، اغلب تنها گذاشته شده. از یک سو کشش طبیعی به موسیقی، خلاقیت، بیان احساسات و رهایی از فشارهای اجتماعی؛ از سوی دیگر فشارهایی برای توبه، انکار، و سکوت.

اما فیلم «Sinners» نشان می‌دهد که موسیقی می‌تواند بازتاب ایمان باشد، نه نفی آن. در سکانسی تأثیرگذار، یکی از شخصیت‌ها می‌گوید: «من برای نجات خودم دعا کردم، اما این آهنگ بود که به دادم رسید.» این جمله، پیام عمیق فیلم را بیان می‌کند: موسیقی، اگر از دل بیاید، اگر راستگو باشد، نجات‌دهنده است.

 اگر موسیقی گناه است، بگذار گناهکار بمانیم

«Sinners» ما را به این فکر وامی‌دارد که چه چیزی واقعاً گناه است: نوای گیتاری که دل را آرام می‌کند، یا تعصبی که قلب را تیره می‌سازد؟ در دنیایی که هنوز هم بسیاری با دیدگاه‌های محدود، هنر را تهدید می‌دانند، این فیلم یادآوری می‌کند که هنر، و به‌ویژه موسیقی، بخشی از روح انسان است.

موسیقی بلوز و جز، از دل تاریکی سر برآوردند، اما درخشان شدند. آن‌ها نه‌تنها صدای مقاومت، بلکه صدای زندگی بودند. امروز نیز، در برابر هر نگاهی که می‌خواهد جوان عاشق موسیقی را «گناهکار» بخواند، باید ایستاد و گفت:

«اگر موسیقی گناه است، بگذار گناهکار بمانیم؛ زیرا این گناه، ما را نجات خواهد داد.»

نویسنده و پژوهشگر: ایمان هژبر
مرداد ۱۴۰۴